Żmijowiec zwyczajny to gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych. Swoją nazwę zawdzięcza wystającym z korony pręcikom, przypominającym język żmii, oraz temu, że w przeszłości używany był przeciw ukąszeniom żmii. Występuje w Europie i Azji. W polskiej florze archeofit dość pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich.
Roślina dwuletnia, ciepłolubny hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do października, kwiaty zapylane są przez błonkówki. Przystosowaniami zapobiegającymi samozapyleniu są: przedsłupność oraz różna długość słupka i pręcików (słupek jest wyższy). Roślina miododajna. Siedlisko: suche wzgórza, miejsca kamieniste, miejsca ruderalne ? na glebach lekkich, piaszczystych lub kamienistych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Echio-Melilotetum.
Roślina trująca. Zawiera trujące alkaloidy i nie jest zjadana przez zwierzęta.
W produktach suchej destylacji występuje 28% tlenku wapnia, 26% krzemionki i 25% soli potasowych. Liczba chromosomów 2n=32. Barwa kwiatów zależy od stopnia kwasowości soku komórkowego; w młodych kwiatach jest on kwaśny, co nadaje im czerwoną barwę, w dojrzałych kwiatach jest obojętny lub zasadowy, co nadaje kwiatom niebieską barwę.
Łodyga
Kwiaty
Liście
Owoc
Korzeń
Zastosowanie
Dawniej używany był jako trutka na szczury.
Z nasion wytłaczano dawniej olej.
Bywa uprawiany jako roślina ozdobna. Najlepiej prezentuje się na mieszanych rabatach kwiatowych. Oprócz typowej formy uprawiane są odmiany o kwiatach białych, różowych, purpurowych i granatowych, a także odmiany karłowe. Najlepiej rośnie w pełnym słońcu, na glebie raczej suchej i niezbyt wilgotnej (na glebie żyznej i wilgotnej rośnie zbyt bujnie i kwitnie słabiej). Po przekwitnięciu roślinę delikatnie przycina się. Rozmnaża się przez sadzonki lub wysiew nasion wiosną. Nadaje się do stref 7-10.
Żmijowiec zwyczajny ma właściwości lecznicze.