Wrotycz pospolity to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w całej Europie i na obszarach Azji o umiarkowanym klimacie. Rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie poza tym obszarem. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.

Bylina, hemikryptofit. Występuje pospolicie przy drogach, na miedzach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Artemisio-Tanacetetum. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

Cała roślina jest w większych ilościach trująca, szczególnie dla dzieci, osób starszych i kobiet ciężarnych. W wyniku przekrwienia narządów może spowodować poronienie.

Roślina łatwa w uprawie, w Polsce całkowicie mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4-10). Jest ekspansywna i rozrasta się nieograniczenie, z tego też względu należy w ogrodzie kontrolować jej rozwój. Nie ma specjalnych wymagań, ale preferuje słoneczne stanowiska i przepuszczalne, suche gleby. Najłatwiej rozmnażać ja przez podział bardzo wczesną wiosną, można też przez wysiew nasion wczesną wiosną.

Pokrój

Rozrasta się w duże kępy przy pomocy krótkich kłączy. Cała roślina wydziela silną woń, przypominającą nieco zapach kamfory, co dla wielu osób jest odstręczające.

Kwiaty

Baldachokształtny (podbaldach), składający się ze spłaszczonych koszyczków, w których znajdują się brzeżne kwiaty wyłącznie żeńskie, pomarańczowożółte, rurkowe jednostronnie ścięte, wewnętrzne, rurkowate, obupłciowe, nieco jaśniejsze. Kielich w postaci błoniastego rąbka.

Łodyga

Sztywna, do 1.5 m wysokości o czterokanciastym przekroju.

Liście

Duże, pierzastosieczne, dolne pierzastowcinane, górne wcinanopiłkowane, skrętoległe.

Owoc

Pięciożeberkowa niełupka.

Zastosowanie

Odwar z ziela nadaje się do ekologicznego zwalczania stonki ziemniaczanej i mszyc.

Zapach wrotycza, przypominający zapach kamfory skutecznie odstrasza owady. Z tego też względu jest używany jako repelent do odstraszania much, mrówek i moli.

Sztuka kulinarna

Choć jest trujący, w średniowieczu wrotycz był stosowany jako przyprawa. Np. jego młodych pączków używano zamiast kaparów, a koszyczki kwiatowe zapiekano w cieście. Obecnie już nie jest używany w kuchni.

Roślina ozdobna

Roślina jest uprawiana w ogrodach na rabatach. Szczególnie nadaje się na suche bukiety. Oprócz typowej formy uprawiane są odmiany ozdobne, np. 'De Candolle’ o podwójnie pierzastodzielnych liściach.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: kwiat wrotyczu (Flos Athannasiae, Flos Cinnae), olejek wrotyczowy (Oleum Tanateci). Kwiaty wrotyczu zawierają od 1 do 1,5% olejku, którego głównymi składnikami są tujon, izotujon, kamfora, borneol oraz gorzki lakton ? tanacetyna i flawonidy: akacetyna i luteolina.

Działanie: roślina była stosowana dawniej do leczenia histerii, do pobudzania menstruacji oraz przy stłuczeniach, zwichnięciach, reumatyzmie i chorobach skóry. Używano ją też do zwalczania robaków obłych w układzie pokarmowym. Była w tym skuteczna, jednak w koniecznych do tego celu ilościach miała już działanie trujące dla człowieka. Obecnie jest stosowana jako domieszka do leków zewnętrznego stosowania we wszawicy głowowej i łonowej (alkoholowy wyciąg o nazwie Artemisol).