Archiwa tagu: lekarski

Hyzop lekarski

Nazwy zwyczajowe: izap lekarski, józefek, józefka

Hyzop lekarski jest gatunkiem rośliny z rodziny jasnotowatych.

Rodzimy obszar występowania tej rośliny to Afryka Północna (Algieria, Maroko), Europa Południowa i Środkowa, Azja Zachodnia (Iran, Turcja) i Kaukaz.

Rozprzestrzenił się jako gatunek zawleczony lub uciekinier z upraw poza obszarem swojego rodzimego występowania w Europie oraz w Ameryce Północnej.

Pokrój

Hyzop lekarski to niewielki półkrzew, na ogół dorastający do 20-30 cm wysokości (chociaż trafiają się egzemplarze 60-70 centymetrowe).

Kwiaty

Na szczytach łodyg tej rośliny kwiaty pojawiają się zwykle w lipcu-sierpniu.

Wyrastają z kątów liści, drobne, niedekoracyjne, o barwie białej, niebieskawej, różowej lub lila.

Liście

Liście tej rośliny są niewielkie, lancetowate lub równowąskolancetowate.

Łodygi

Łodygi są cienkie i wzniesione ku górze.

Owoc

Rozłupka.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec: ziele

Skład: dużo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy.

Działanie i zastosowanie: hyzop lekarski zyskał uznanie człowieka jeszcze w starożytności, ciesząc się wówczas wielką sławą.

Stanowił wtedy nie tylko doskonałą przyprawę kulinarną i lekarstwo, ale była też wykorzystywana w sprawowaniu obrzędów kultowych wśród ludów Azji Mniejszej.

Współcześnie jest stosowany przede wszystkim w kuchni.

Hyzop lekarski

Nagietek lekarski

Dodaj komentarz

Nagietek lekarski jest gatunkiem rośliny jednorocznej należącej do rodziny astrowatych (Asteraceae Dumort). Ma też inne lokalne nazwy: pazurki (Mazowsze), miesięcznica (Wlkp.), paznokietki (krakowskie). Prawdopodobnie pochodzi z terenów śródziemnomorskich lub Iranu, gdzie spotykany jest do dzisiaj na stanowiskach naturalnych. W wielu krajach świata (również w Polsce) jest uprawiany i czasami dziczejący (efemerofit).

Jest w Polsce uprawiany jako roślina jednoroczna. Rozmnaża się przez siew nasion (koniec marca, początek kwietnia), zasypując nasiona ziemią na grubość 1 ? 1,5 cm. Zwykle w ogrodzie sam się rozsiewa. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Kwitnie bardzo długo. Wśród uprawianych odmian ozdobnych istnieją formy wysokie i karłowate, a także o kwiatach dwubarwnych

Odmiany ozdobne:

Princess ? odmiana wysoka o dwubarwnych kwiatach z grzebieniastymi złotymi, żółtymi lub pomarańczowymi koszyczkami;
Honey Babe ? odmiana karłowa o kwiatach pełnych w kolorach morelowym, żółtym i pomarańczowym;
Geisha Girl ? odmiana wysoka o pełnych, pomarańczowych kwiatach;
Fiesta Gitana ? odmiana karłowa o pełnych kwiatach w kolorze od kremowego do pomarańczowego.

Pokrój


Roślina zielna.

Łodyga


Wzniesiona, bogato ugałęziona, pokryta miękkimi, gruczołkowatymi włoskami, żeberkowana o charakterystycznym zapachu, wysokość do 50 cm, łatwo łamliwa.

Kwiaty

Zebrane w koszyczki na szypułkach, barwy pomarańczowej lub żółtej, kwitnące od kwietnia aż do sierpnia. Kwiaty brzeżne słupkowe (o słupku dwuznamionowym), nibyjęzyczkowe, ustawione w 2-3 szeregach (wyłączając odm. pełnokwiatowe, uważane w uprawie za najcenniejsze), owocujące. Kwiaty wewnętrzne rurkowate, obupłciowe o 5 pręcikach i dolnym słupku, bezpłodne. Koszyczki mają przyjemny, balsamiczny zapach.

Liście


Skrętoległe, gęsto osadzone, dolne szerokołopatkowate, krótkoogonkowe; górne szerokolancetowate, siedzące, obejmujące łodygę.

Owoce



Jest sierpowato wygięta niełupka. Zewnętrzne niełupki są żółtawobrunatne, z długim prostym noskiem, ku środkowi niełupki stają się jaśniejsze, wygięte, na grzbiecie kolczaste. Roślina sama łatwo się rozsiewa, pozostając na stanowisku szereg lat. Wielkość niełupek jest bardzo zmienna, MTN wynosi od 8 do 15 g.

Korzeń


Palowy, mocno rozgałęziony.

Zastosowanie

Roślina kosmetyczna


Nagietek lekarski bywa stosowany w kremach gojących dłonie z powodu odmrożenia lub oparzenia^[3]. Stosowany także w maseczkach, mleczkach, kremach, pastach, szamponach i olejkach na cerę suchą, łuszczącą się i skłonną do infekcji, zaczerwienienia i pękania.

Roślina ozdobna


Roślina ta uprawiana jest w ogrodach lub zdziczała.

Roślina lecznicza


Surowiec zielarski: kwiaty brzeżne (języczkowe) nagietka (bez dna kwiatostanowego) ? Flos Calendule (Flos sine calicis) (Polska farmakopea dopuszcza do obrotu tylko kwiaty języczkowe o pomarańczowej barwie.)

Skład: olejek eteryczny do 0,02%, flawonoidy, karotenoidy, związki trójterpenowe (saponzydy): arnidiol i faradiol, śluzy, związki żywicowe, gorycze, kwas jabłkowy i inne.

Działanie: zewnętrznie stosuje się zwykle alkoholowe i olejowe wyciągi z kwiatów nagietka, ponieważ podstawowe związki czynne nie rozpuszczają się w wodzie. Podaje się je w różnych uszkodzeniach skóry, jak kontuzje, rany, wrzody, stłuczenia i obtarcia naskórka, a także w owrzodzeniach żylakowych, zapaleniu skóry, żylakach odbytu, oparzeniach, ranach pooperacyjnych, odmrożeniach, wysypkach skórnych i innych. Stosuje się również na błony śluzowe jako środek przeciwzapalny i bakteriobójczy, przeciw rzęsistkom (irygacje i tampony), a nawet we wczesnych stanach nowotworowych w porozumieniu z onkologiem. Ze względu na właściwości przeciwzapalne i bakteriobójcze nagietek lekarski znalazł zastosowanie także przy leczeniu stanów zapalnych spojówek i przemęczeniu oczu (jest składnikiem niektórych kropli do oczu). Zapobiega nadmiernemu wysuszeniu narządu wzroku i łagodzi jego podrażnienia.

Wewnętrznie zaleca się przetwory z nagietka w nieżycie żołądka i jelit, a zwłaszcza w przewlekłym i opornym na inne leki wrzodzie żołądka i dwunastnicy oraz we wrzodziejących zapaleniu jelita grubego. Również w stanach zapalnych dróg żółciowych spowodowanych infekcją, w niedomodze wątroby i upośledzeniu jej czynności po przebytym wirusowym zapaleniu lub uszkodzeniu przez trujące związki (np. toksyny grzybów). Pomocniczo i w skojarzeniu z innymi lekami podaje się je w nieoperacyjnych postaciach raka żołądka, stanach przednowotworowych w przewodzie pokarmowym (np. długo utrzymującym się zapaleniu błon śluzowych, owrzodzeniu z krwawieniami, braku poprawy po innych lekach) itp. Dobre wyniki osiąga się w zaburzeniach miesiączkowania połączonych z bólem, ogólnym osłabieniem, zawrotami głowy, a także w dolegliwościach okresu przekwitania (klimakterium). Należy jednak pamiętać, że w niektórych z wymienionych chorób konieczna jest stała opieka lekarska i okresowe kontrole postępów leczenia. Badania naukowe upoważniają, by zalecać nagietek, w połączeniu z innymi ziołami, do stosowania w ogólnym ubytku sił i odporności na zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz przewlekłych i nie poddających się innym lekom dolegliwościach różnych narządów wewnętrznych, w tym także serca.

Nagietek lekarski

Rozmaryn lekarski

Dodaj komentarz

Rozmaryn lekarski jest gatunkiem krzewu, należącym do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae Lindl.). Występuje w stanie dzikim w rejonie Morza Śródziemnego: Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie, Algieria, Maroko, Tunezja, Cypr, Turcja, dawna Jugosławia, Grecja, Włochy, Francja, Portugalia, Hiszpania. Jest uprawiany w wielu krajach świata.

Na świecie hoduje się mnóstwo odmian, m.in. płożących się, karłowatych, różnie ulistnionych czy różnie ubarwionych. Między innymi:

Huntigton Carpet – krzew o szerokim pokroju i niebieskich kwiatach;
Majorka Pink – o wzniesionym pokroju i różowych kwiatach;
Benenden Blue – o jaskrawoniebieskich kwiatach;
Lockwood de Forest – szerokorozłozysty krzew o ciemnoniebieskich kwiatach;
Prostatus – odmiana płożaca się, szczególnie nadająca się do obsadzania murków i do doniczek.

Pokrój

Aromatyczny, wiecznie zielony krzew o wysokości do 2 m.

Łodyga

Czterokancista, drewniejąca w drugim roku.

Kwiaty

Niebieskie lub różowe z odcieniami, o dwuwargowym, dzwonkowatym. 5-ząbkowym kielichu. Korona owłosiona z 2-łatkową wargą górną i 3-łatkową dolną; środkowa warga dolnej wargi jest odgięta i mocno wklęsła. W środku 2 pręciki i 1 słupek. Roślina miododajna, owadopylna.

Liście

Równowąskolancetowate, skórzaste, brzegiem podwinięte, na wierzchu ciemnozielone, spodem kutnerowate.

Owoc

Rozłupnia.

Zastosowanie

Z liści otrzymuje się antyseptyczny środek do mycia przyborów w łazience, a dodane do kąpieli pobudzają krążenie krwi.

Sztuka kulinarna

Rozmaryn lekarski jest rośliną przyprawowa, używaną przede wszystkim w kuchni hiszpańskiej, bałkańskiej, meksykańskiej do mięs, wędlin i sosów. Kwiaty dodaje się do sałatek, a kandyzowanymi ozdabia się potrawy. Łodyga może być używana jako szpikulec do szaszłyków ? nadaje im niepowtarzalny zapach i smak.

Roślina ozdobna

W Polsce jest uprawiany w doniczkach jako roślina pokojowa. Jest to „staroświecka” roślina uprawna ? jedna z najdawniej uprawianych u nas roślin doniczkowych. Latem można go przetrzymywać na werandach, balkonach, w ogródku.

Roślina lecznicza

Rozmaryn lekarski zawiera olejki ? cyneol, pinen, cymen, borneol.

Działanie: odkażające, pobudzające, wzmacnia pamięć.

Roślina uprawna

Uprawiano ją już w starożytnym Rzymie, Egipcie i Grecji. Obecnie do największych producentów należą Francja, Hiszpania, Włochy, Grecja i Meksyk.

Rozmaryn lekarski

Ogórecznik lekarski

Dodaj komentarz

Ogórecznik lekarski to gatunek rośliny należący do rodziny ogórecznikowatych (szorstkolistnych). Pochodzi z krajów śródziemnomorskich. W Polsce uprawiany, czasami występuje w formie zdziczałej (efemerofit), jako chwast.

Może być uprawiany w strefach 5-10. Uprawia się z nasion, które sieje się jesienią, lub wczesną wiosną w rzędy co 30-40 cm, na głębokość 2 cm. Nie wymaga specjalnej pielęgnacji. Zwykle rozsiewa się sam. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, ani stanowiska.

Pokrój

Roślina jednoroczna osiągająca wysokość do 60 cm, cała odstająco i szorstko owłosiona. Wydziela przyjemny, odświeżający zapach ogórków.

Kwiaty

Duże, zwisające, wyrastają na szczycie łodygi w formie luźnej, ulistnionej skrętki. Kielich prawie wolny, składający sie z 5 wąskich działek. Średnica do 3 cm. Kolista korona o bardzo krótkiej rurce, zbudowana jest z 5 dużych, zaostrzonych płatków o barwie niebieskiej i 5 białych osklepek. Pręcików 5, słupek 1. Roślina miododajna, owadopylna, kwitnie od czerwca do lipca.

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona i szorstko owłosiona.

Liście

Dolne są duże, eliptyczne, górne małe, podługowate i obejmujące na wpół łodygę. Brzegiem faliste, pomarszczone.

Owoc

Rozłupnia zawierająca 4 żeberkowane rozłupki.

Zastosowanie

Używa się go do aromatyzowania niektórych likierów, napojów, octu, win.

Sztuka kulinarna

Młode, jeszcze nie owłosione liście, drobno posiekane, używane są jako przyprawa do sałatek, sosów, zup. Smakiem i zapachem przypominają ogórki. Używa się ich też do przyprawiania mięsa (szczególnie baraniny), twarogu.

Roślina miododajna

Jeden kwiat ogórecznika zawiera aż do 12 mg nektaru, a w nim 44-77% cukru.

Roślina kosmetyczna

Może być stosowany w kosmetyce w sposób podobny jak ogórek. Olej z ogórecznika lekarskiego (borogoglandyna) (Oleum Boraginis) o żółtawej barwie stosowany jest do pielęgnacji skóry bardzo suchej, łuszczącej się, wrażliwej, dobrze oczyszcza skórę usuwając zanieczyszczenia z porów i zamykając je. Zawiera składniki spotykane dotychczas tylko w mleku matki.

Roślina uprawna

Jest uprawiany jako roślina przyprawowa, lecznicza i ozdobna.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: ziele (Herba Boraginis) zawiera flawonoidy, garbniki, sole mineralne (m. in. rozpuszczalną, dobrze przyswajalną dla organizmu krzemionkę oraz azotan potasu), witaminę C, magnez, potas, alantoinę, śluzy, kwas jabłkowy, kwas cytrynowy.

Zbiór i suszenie: ścina się całe kwitnące pędy, suszy na słońcu lub w suszarni.

Działanie: łagodne działanie moczopędne, przeciwzapalne, uspokajające i bakteriobójcze. Używany jest wewnętrznie do leczenia zapaleń i uszkodzeń błon śluzowych jamy ustnej, układu oddechowego, przełyku, żołądka, jelit, a także w przewlekłym zapaleniu nerek, chorobie reumatycznej i jako środek łagodnie uspokajający. Zewnętrznie używa się jako odwar przy oparzeniach skóry, czyrakach, odmrożeniach, wybroczynach, trądziku młodzieńczym, świądzie skóry i trudno gojących się ranach. Najczęściej używa się w postaci naparu. Olej z nasion zalecany jest przy leczeniu nerwic, depresji, schizofrenii, a także przy wzmożonym wysiłku umysłowym i fizycznym, w czasie menopauzy. Działa korzystnie na ośrodki mózgowe, poprawia krążenie i pracę gruczołów dokrewnych.
Regularne spożywanie odwarów (łyżkę ziół zalać szklanką wody i gotować na wolnym ogniu 5-7 minut) zwiększa wydalanie moczu i umożliwia usuwanie z organizmu szkodliwych produktów przemiany materii oraz jonów chloru, mocznika i kwasu moczowego.

Ogórecznik lekarski

Mniszek lekarski

Dodaj komentarz

Inne nazwy: mlecz, brodawnik, pępawa, wole oczy, mlyc, męska stałość

Mniszek lekarski to gatunek rośliny wieloletniej z rodziny astrowatych (Asteraceae). Gatunek eurazjatycki, okołobiegunowy, występuje na obszarach o klimacie suboceanicznym. Gatunek kosmopolityczny, w Polsce jest rośliną bardzo pospolitą. Występuje na całym niżu i w niższych położeniach górskich.

Występuje na siedliskach otwartych: nieużytkach, łąkach, polach, trawnikach, w ogrodach. Roślina światłolubna i azotolubna, hemikryptofit. W górach występuje po regiel dolny.

Kwiaty są przedprątne, co utrudnia samozapylenie. Roślina kwitnie od kwietnia do sierpnia, zapylana jest przez owady. Nasiona roznoszone przez wiatr na duże odległości. Jedna roślina wydaje w ciągu roku ok. 3000 nasion. W uprawach rolnych i ogrodach jest uciążliwym chwastem.

Sok mleczny znajdujący się we wszystkich częściach mniszka zawiera inulinę, kwas krzemowy i lakton (laktukopikryna), witaminy z grup A, B, C, D. Korzeń mniszka (Radix Taraxaci) zawiera gorycze seskwiterpenowe (typ germakranolidu, typ eudesmanolidu), triterpeny (tarakserol, taraksasterol, ??amyryna, lupeol, arnidiolfaradiol), fenolokwasy (cychorynowy, monokawoilowinowy, kawowy, chlorogenowy, p-hydroksyfenylooctowy (cynamonowy), polisacharydy (inulina), sole mineralne (sole potasu).

Łodyga

Pusty w środku (dęty) głąbik, początkowo wełniście owłosiony, później gładki, zielony lub jasno brązowy. Osiąga wysokość 10?20 cm, poliploidy do 50 cm.

Kwiaty

Obupłciowe, języczkowe tworzące po jednym koszyczku na każdym głąbiku. Okrywa koszyczka złożona z kilku szeregów jajowatych lub lancetowatych listków. Ich charakterystyczną cechą jest odginanie się w dół zewnętrznych listków okrywy w czasie kwitnienia. Płatki korony zrośnięte, jasnożółte lub złocistożółte. Osiągając dojrzałość kwiatostan zmienia się w kulisty dmuchawiec.

Liście

Liście zebrane w rozetę, głęboko pierzasto wcięte, podłużne, lśniące, nagie. Przez środek liścia biegnie główna żyła mleczna z mlecznym sokiem.

Owoce

Szarego koloru, żeberkowane i pokryte brodawkami niełupki z długim dzióbkiem (2?3 razy dłuższym od owocu). Owoce zebrane są w owocostanie (dmuchawcu) tworzącym puszystą kulę, każde posiada niewielki, parasolowaty aparat lotny powstały z puchu kielichowego, zwiększający powierzchnię lotną. Mogą być przenoszone na bardzo dalekie odległości.

Korzeń

Korzeń gruby, spichrzowy i długi, prosty, tworzący rozgałęzienia tylko w kamienistej glebie.

Zastosowanie

Wywar z gotowanych kwiatów mniszka po dodaniu dużej ilości cukru zamienia się w syrop o barwie, konsystencji i smaku zbliżonym do miodu, tzw. miodek majowy.

Z korzenia mniszka niekiedy też z dodatkiem jego liści w połączeniu z korzeniem łopianu, cukrem lub słodzikiem i innymi dodatkami w zależności od przepisu uzyskuje się tradycyjny orzeźwiający napój, szczególnie popularny w Wielkiej Brytanii pod nazwą dandelion and burdock (tłum.mniszek i łopian).

Dawniej młode koszyczki kwiatowe wykorzystywano jako namiastkę kaparów.

Z płatków kwiatowych mniszka z dodatkiem cytryny i cukru uzyskuje się wino kwiatowe o charakterystycznym miodowo-ziołowym bukiecie.

Świeża roślina stanowi pożywienie dla zwierząt hodowlanych.

Sztuka kulinarna

Z młodych, surowych liści można przyrządzać sałatkę wiosenną, popularną w krajach romańskich.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: kwiat ? Flos Taraxaci, korzeń ? Radix Taraxaci. Korzeń mniszka do celów leczniczych należy zbierać jesienią.

Działanie: kwiat działa moczopędnie. Jego korzeń zawiera sporo soli mineralnych, zwłaszcza potasu, kwasy organiczne, sterole, różne związki cukrowe, na przykład inulinę, substancje goryczkowe (taraksacyna), cholinę. Odwar z korzeni lub nalewka pomagają w schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowej oraz przy wszystkich problemach wątrobowych. Pomaga przy kłopotach trawiennych. Dzięki interferonowi podnosi odporność organizmu, powinni więc go spożywać anemicy. Obniża poziom cholesterolu, pomaga w leczeniu miażdżycy, początków cukrzycy, otyłości, reumatyzmu i gośćca. Zalecany jest również przy chorobach skóry. Podnosi sprawność seksualną kobiet i mężczyzn.

Mniszek lekarski

Drapacz lekarski

Dodaj komentarz

Inna nazwa: knikus benedyktyński

Drapacz lekarski to gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny astrowatych(Asteraceae). Występuje w krajach basenu Morza Śródziemnego. W Polsce jest uprawiany, bardzo rzadko i przejściowo dziczeje.

Pokrój

Dorasta do 40 cm wysokości.

Kwiaty

Na wierzchołkach pędów wyrastają duże, żółte kwiaty, które po przekwitnięciu zawiązują się w owoce typu niełupki z puchem.

Łodyga

Łodygę ma gęsto owłosioną, rozgałęziającą się.

Liście

Liście zaś pierzastolancetowate, pierzastowrębne i kolczaste.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: ziele i liście.

Zawartość: m.in. gorycz knicyna (decydującą o bardzo gorzkim smaku rośliny), garbniki, śluzy, śladowe ilości eterycznego, flawonoidy, substancje antybiotyczne i sole mineralne (najwięcej jodu).

Działanie i zastosowanie: najpospolitszą postacią leku jest odwar z ziela drapacza lekarskiego. Przygotowuje się go w ten sposób: 1 łyżkę stołową suszu zalewamy 1 szklanką wody i gotujemy pod przykryciem 2-5 minut od zawrzenia. Następnie zaś przecedzamy i w razie potrzeby pijemy po 1/4 szklanki 2-3 razy dziennie.

Jest to doskonały środek ogólnie wzmacniający, leczący osłabienie przewodu pokarmowego, likwidujący bóle brzucha i niestrawność, bowiem pobudza wydzielanie soków żołądkowych. Stosuje się go w leczeniu anoreksji, niestrawności, pomocniczo dla wzmożenia laktacji i w depresji. Oprócz tego dobroczynnie oddziałuje na błony śluzowe żołądka i jelit, działa wiatropędnie, poprawia apetyt, korzystnie oddziałuje na wątrobę, pobudzając jej czynność, także zwiększa wydzielanie żółci. Reguluje przemianę materii, działa słabo moczopędnie, bakteriobójczo, przeciwdziała nadmiernej fermentacji jelitowej, jednocześnie dostarczając naszym organizmom cennych mikroelementów, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Odwar ma zastosowanie w leczeniu gruźlicy płuc, hemoroidów, zaparć, zaburzeń pracy wątroby, histerii i wyczerpania psychicznego. Duże dawki stosowano dawniej jako środek wymiotny, nie jest on jednak całkiem bezpieczny, ponieważ działając ubocznie podrażnia nerki. Kiedyś wykorzystywano również nasiona do wywoływania potów.

Drapacz lekarski