Inne nazwy: bukwica lekarska, czyściec lekarski

Bukwica zwyczajna to gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Labiateae). Występuje w Afryce Północnej (Algieria, Maroko, Tunezja), w całej niemal Europie oraz na obszarach Azji o umiarkowanym klimacie (Zachodnia Syberia, Turcja, Kaukaz). W Polsce jest średnio pospolity.

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do września, pojedyncze okazy również w październiku. Rośnie w świetlistych lasach i zaroślach, na miedzach, murawach i łąkach. W górach występuje po regiel dolny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Molinion caeruleae.

Łodyga

Wzniesiona, czterokanciasta, na ogół pojedyncza, owłosiona odstającymi włosami. Ma wysokość do 30?90 cm. Pod ziemią posiada krótkie, drewniejące kłącze, z którego każdej wiosny wyrasta część nadziemna, obumierająca wraz z nastaniem jesiennych mrozów.

Kwiaty

Na szczytach łodyg wyrastają kwiatostany w formie nibykłosów, zbudowane z wargowych jasnopurpurowych kwiatów. Kielich dzwonkowaty z długimi, szydlastymi włoskami, korona o długości 12?16 mm, w rurce korony wewnątrz brak pierścienia włosków. Pylniki bardzo wyraźnie rozchylone.

Liście

Podłużnie jajowate, tępo zakończone, u nasady sercowate, karbowane, krótkoogonowe lub siedzące.

Owoc

Rozłupnia.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: liście, ziele Herba Betonicae i kłącze. Zawiera m.in.: gorycze, betainę, cholinę, irodoid, śluz, olejek eterycznyoraz (wyłącznie w liściach) prowitaminę A i witaminę C, sole mineralne.

Działanie: odwar z kłącza to dobry środek wymiotny, mający również zastosowanie w leczeniu zaburzeń trawienia i biegunek.Napar z ziela (1 łyżeczkę do herbaty suszu zalać 1 szklanką wrzącej wody, parzyć pod przykryciem 15?20 minut, przecedzić i pić w razie potrzeby 3 razy dziennie po 1/2 szklanki) to środek regulujący proces trawienia, zalecany pomocniczo w leczeniu żółtaczki, a także i innych dolegliwości, m.in.: nadkwaśności, astmy, zapalenia płuc i oskrzeli, nieżytów górnych dróg oddechowych, a nawet gruźlicy. Ten sam napar uważany jest za skuteczny specyfik w kuracji gośćca, padaczki, nerwic wegetatywnych i uporczywych bólów głowy na tle reumatycznym, ale również i migrenowym. Wreszcie także chorób pęcherza moczowego i moczowodów, paraliżu, podagry.