Choroby roślin mogą być pochodzenia niepasożytniczego – choroby fizjologiczne – lub pochodzenia pasożytniczego – choroby wirusowe, bakteryjne i grzybowe.

Choroby fizjologiczne

Najczęściej spowodowane są przez nieożywione (abiotyczne) czynniki przyrody, które negatywnie wpływają na procesy życiowe rośliny. Może to być nadmiar lub niedobór światła, wody, składników pokarmowych, zbyt wysokie stężenie roztworu glebowego, błędy popełniane przy opryskiwaniu substancjami chemicznymi itp. Na kwiatach letnich najczęściej występuje chloroza – żółknięcie i zasychanie liści oraz opadanie pąków kwiatowych. Niektóre z objawów są wynikiem tylko jednej, dokładnie określonej przyczyny, częściej jednak chodzi o cały zespół szkodliwych czynników.

Choroby wirusowe

Choroby te wywoływane są przez wirusy i objawiają się w różny sposób, najczęściej jednak powodują zmiany w zabarwieniu liści i kwiatów. Naprzemienne występowanie jasno i ciemno zabarwionych plam na blaszce liściowej świadczy o mozaice (podobne przebarwienia kwiatów nazywamy pstrością), objawami chorób wirusowych są również deformacje i zielenienie kwiatów. Jeżeli młode pędy są jasnożółte, mamy do czynienia z żółtaczką. Choroby wirusowe należą do chorób infekcyjnych i mogą być przenoszone z rośliny na roślinę podczas rozmnażania wegetatywnego, przez otwarte rany powstałe w czasie spulchniania gleby i cięcia kwiatów lub w wyniku żerowania owadów ssących. Niektóre wirusy przenoszone są w glebie i infekują korzenie nowo posadzonych roślin. Choroby wirusowe w środowisku naturalnym przenoszone są głównie przez owady ssące (mszyce, przyłżeńce, piewiki). Najczęściej spotykany jest wirus mozaiki ogórków (Cucumis virus 1), wirus pierścieniowej plamistości kapusty (Brassica virus 1), wirus ostrej mozaiki grochu (Pisum virus 1), wirus zwykłej mozaiki grochu (Pisum virus 2), wirus żółtaczki astra (Callistephus virus 1). W walce z chorobami wirusowymi kwiatów należy przestrzegać następujących zasad:

1. Zainfekowane rośliny usunąć.
2. Do rozmnażania wybierać tylko zdrowe rośliny.
3. Po skończonej pracy z materiałem roślinnym zdezynfekować narzędzia i umyć ręce mydłem.
4. Przed sianiem i sadzeniem odkazić glebę poprzez parowanie.
5. Profilaktycznie zwalczać poszczególne gatunki owadów – przenosicieli chorób wirusowych.

Choroby bakteryjne

Choroby bakteryjne wywołują bakterie – jednokomórkowe organizmy , które rozmnażają się bardzo szybko na drodze podziałów. Nie posiadają chlorofilu, w związku z czym pasożytują na roślinach wyższych. Na ogół żyją w przestworach międzykomórkowych albo w wiązkach przewodzących, wydzielając jednocześnie substancje toksyczne, które rozpuszczają ściany komórkowe. Bakterie wnikają do roślin w miejscach uszkodzonych lub przez aparaty szparkowe. Choroby bakteryjne rozprzestrzeniają się poprzez zainfekowaną glebę, podczas rozmnażania wegetatywnego, a czasami za pośrednictwem nasion. Roznosi je także człowiek (na narzędziach, rękach) oraz owady. Objawem zainfekowania roślin przez bakterie może być plamistość liści (np. Xanthomonas begoniae – bakteryjna plamistość liści begonii) lub więdnięcie roślin (np. Xanthomonas matthiolae – bakteryjne więdnięcie lewkonii). Bakterioza powodowana przez Pseudomonas tumefaciens objawia się powstawaniem narośli na szyjkach korzeniowych. Bezpośrednie zabiegi chemiczne nie zawsze są skuteczne. Zainfekowane rośliny należy usunąć i spalić, konieczne jest dezynfekowanie narzędzi i mycie rąk. Wymagane jest przestrzeganie zabiegów agrotechnicznych, gdyż słabe rośliny są bardziej podatne na choroby bakteryjne. Chorych roślin nie wolno rozmnażać.

Choroby grzybowe

Stanowią najczęściej występującą grupę chorób. Rozprzestrzeniają się szybko z rośliny na roślinę. Objawiają się w postaci różnych plam na liściach, białych, mączystych lub puszystych nalotów, więdnięcia i obumierania pędów oraz całych roślin. Niektóre grzyby atakują tylko wybrany gatunek lub grupy gatunków roślin, inne występują na wielu gatunkach, np. grzyby wywołujące fuzariozy lub werticiliozy.

1. Plamistość liści powodowana jest często przez grzyby pasożytnicze. Ich grzybnia przerasta tkanki roślinne, z których grzyb pobiera składniki pokarmowe, co prowadzi do zamierania tej części liścia. Plamistość liści najczęściej wywołują grzyby z rodzaju Cercospora, Colletotrichum, Entyloma, Marssonina, Phyllostica, Ramularia, Septoria. Dokładnie można rozróżnić je tylko pod mikroskopem. Zapobieganie polega na prawidłowym nawożeniu (nie wolno dopuścić do przenawożenia azotem), wietrzeniu pomieszczeń, usuwaniu zainfekowanych roślin i chemicznej ochronie związkami miedzi.
2. Czernie stanowią specjalną grupę plamistości. Są specyficzną chorobą na goździkach i cyniach (Heterosporium echinulatum, Alternaria zinniae). Zapobieganie i ochrona są podobne jak w przypadku innych plamistości.
3. Rdze wywoływane są przez osobną grupę grzybów. Występują przede wszystkim na spodniej stronie blaszki liściowej. Wytwarzają zarodniki letnie i zimowe. Bardzo rozpowszechniona jest rdza na goździku ogrodowym rasy Chabaud ( Ur omy ces caryophyllinus), lwiej paszczy (Puccinia antirrhini) i innych. Profilaktyka polega na zapewnieniu odpowiedniej zawartości w glebie składników mineralnych, tak aby nie dopuścić do przenawożenia azotem. Zarodniki są dosyć odporne na działanie środków chemicznych, dlatego zainfekowane rośliny starannie usuwamy, a pozostałe zapobiegawczo opryskujemy związkami cyny lub miedzi.
4. Mączniaki prawdziwe tworzą mączyste naloty. Bardzo często występują na begoniach (Oidium begoniae) i nagietkach (Sphaerotheca fuliginea). Rozprzestrzenianiu ich sprzyja nadmierna wilgotność, choć mączniaki te mogą rozwijać się również w czasie bardzo suchej pogody. Roślin nie sadzimy więc zbyt gęsto i dbamy o to, żeby nie było na nich przez dłuższy czas rosy lub wody deszczowej. Mączniaki zwalczamy fungicydami siarkowymi.
5. Niebezpieczne dla roślin są również mączniaki rzekome. Objawem porażenia jest białawy, szary, szaro-fioletowy lub brunatny nalot, nie tak gęsty i wyraźny jak w przypadku mączniaków prawdziwych. Nalot powstaje najczęściej na dolnej stronie blaszki liściowej. Najbardziej rozpowszechnione są mączniaki rzekome z rodzaju Peronospora (np. Peronospora arborescens – mączniak rzekomy maku). Aby zapobiec chorobie, należy zmieniać stanowisko uprawy, nie sadzić roślin na terenach wilgotnych i opryskiwać je związkami miedzi. Podobne objawy choroby, jak przy mączniakach rzekomych, mogą powodować również inne grzyby pasożytnicze, np. bielik krzyżowych, czyli biała rdza krzyżowych, wywoływany jest przez grzyb Albugo candida, który atakuje przede wszystkim rośliny z rodziny kapustowatych. Szara pleśń (Botrytis cinerea) pojawia się podczas wilgotnej pogody przede wszystkim na goździkach i zatrwianach.
6. Grzyby z rodzaju Fusarium są chyba najbardziej rozpowszechnionymi patogenami, które atakują wiele gatunków roślin. Występują w glebie, skąd przedostają się do podziemnych organów roślin i powodują gnicie szyjki korzeniowej. W roślinie mogą przedostawać się do wiązek przewodzących, które zatykają, w wyniku czego roślina żółknie i więdnie. Do rodzaju Fusarium należy wiele gatunków grzybów. Zapobieganie polega na usuwaniu zainfekowanych roślin, zmianie stanowiska uprawy, dezynfekcji (parowaniu) gleby. Roślin nie należy uprawiać na terenach podmokłych.
7. Grzyb Sclerotinia w wilgotnym środowisku poraża szyjki korzeniowe roślin, powodując więdnięcie i zamieranie roślin. Grzyb zimuje w glebie. Zapobieganie jest podobne jak w przypadku fuzarioz.
8. Grzyby z rodzaju Verticillium powodują więdnięcie. Atakują już wcześniej uszkodzone lub osłabione rośliny. Największe szkody wyrządzają na maku, groszku, floksach i astrach.
9. Kiła kapusty (Plasmodiophora brassicae) atakuje wyłącznie rośliny z rodziny kapustowatych. Na korzeniach chorych roślin występują narośle, rośliny żółkną, więdną i stopniowo zamierają. Aby zapobiec chorobie, należy usunąć zainfekowane rośliny, wapnować glebę i zwalczać chwasty należące do rodziny kapustowatych.
10. Zamieranie kiełkujących roślin powodują grzyby z rodzajów Pythium, Rhizoctonia, Thielaviopsis, Phytophthora. Porażają one szyjkę korzeniową, która brązowieje, a roślina więdnie i w krótkim czasie obumiera. Rozprzestrzenianiu się choroby sprzyja wysoka wilgotność powietrza, niedostateczne nasłonecznienie, gęsty siew lub sadzenie. Jest to typowa choroba występująca we wczesnej fazie rozwojowej roślin. Należy przestrzegać wymaganych warunków uprawy i dezynfekować glebę.