Ludowa nazwa: niedośpiałek

Jastrzębiec kosmaczek to gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Rodzimy obszar jego występowania to Europa i część terytorium Azji (Kaukaz, Zakaukazie, Dagestan i Syberia Zachodnia). Rozprzestrzenił się także jako gatunek zawleczony w Australii, Nowej Zelandii i w Ameryce Północnej. W Polsce występuje na całym terenie kraju.

Jest to bylina. Kwitnie: maj ? październik, kwiaty są owadopylne i przedprątne. Nasiona roznoszone są przez wiatr na duże odległości.

Liczba chromosomów 2n= 36,45 (18,27,54,63).

Siedlisko: występuje na suchych stanowiskach: piaszczystych, murawach, wrzosowiskach, przydrożnych poboczach, gdzie tworzy często zwarte płaty. Lubi gleby suche, piaszczyste, słabo nawożone. Unika miejsc silnie zacienionych. W Tatrach występuje aż po piętro alpejskie. W uprawach rolnych chwast rozrastający się przez rozłogi, ale łatwy do zwalczenia, gdyż jest bardzo wrażliwy na selektywne herbicydy.

Jastrzębiec to roślina trująca.

Gatunek bardzo zmienny morfologicznie (opisano kilkadziesiąt podgatunków). Tworzy liczne mieszańce z innymi gatunkami jastrzębca.

Pokrój

Pospolita, gwiazdkowato owłosiona trwała roślina wieloletnia. Należy do najłatwiej rozpoznawalnych z ok. 100 występujących w Polsce gatunków jastrzębców.

Kwiat

Zebrane w okrągłe koszyczki. Kwiaty żółte, języczkowate, brzeżne z czerwonymi smugami od spodu. Pojedyncze koszyczki kwiatowe mają okrywę złożoną z równowąskich łusek pokrytych szczeciniastymi, gwiazdkowatymi i gruczołowatymi włoskami. Słupki z żółtymu szyjkami.

Łodyga

Nierozgałęziona, bezlistna (głąbik, niekiedy z drobnymi łuskowatymi liśćmi), kutnerowata, wyprostowana, o wysokości od 5 cm do 30 cm z pojedynczym kwiatostanem (koszyczkiem) na wierzchołku. Z jednego korzenia może wyrastać kilka łodyżek kwiatowych. Pod ziemią zgrubiałe, pełzające kłącze.

Liście

Niebieskawozielone, zebrane w odziomkową różyczkę, podłużne, odwrotnie jajowate, u nasady zwężone, pod spodem z gęstymi, długimi, gwiazdkowatymi, białymi włoskami. Na wierzchu nagi, lub szczeciniasto owłosione. Z kątów liści różyczkowych wyrastają liczne i cienkie rozłogi.

Owoce

Niełupka o długości 3,5 mm, żeberkowana (na szczycie żeberka połączone w pierścień). Po przekwitnięciu zawierająca nasionka z puchem, zebrane w owocostanie (dmuchawcu) tworzącym puszystą kulę. Każde nasiono posiada niewielki, parasolowaty puszek, zwiększający powierzchnię lotną.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowcem leczniczy: ziele (Herba Hieracii pilosellae syn. Herba Pilosellae) zawierające kumaryny (umbeliferon), garbniki, gorycze, flawonoidy i inne związki czynne. Przetwory z ziela działają ściągająco, gojąco, rozkurczowo, wykrztuśnie i moczopędnie.

Stosowane są do leczenia: nieżytu przewodu pokarmowego, złej przemiany materii, biegunki, czerwonki, wrzodów żołądka i dwunastnicy, chorób płuc i kamicy nerkowej.

Zewnętrznie leczy rany, wrzody, czyraki i ropną wysypkę.