Właściciel ogrodu musi opanować jeszcze inną sztukę, a mianowicie łączenie roślin z różnymi dodatkami. Ogród to nie tylko rośliny, ale także pomysłowo użyte kamienie, elementy drewniane, woda ? wszystko artystycznie zestawione.

To wyposażenie w dużym stopniu określa charakter ogrodu i decyduje o tym, czy przyjemnie się w nim żyje i wypoczywa. Wyposażenie to będzie także wyrazem gustów i poglądów właściciela i jest ono tak niezbędne, jak i szata roślinna.
Bez ogrodzenia nawet najlepiej urządzony ogród robi wrażenie niedokończonego.?Ogrodzenie jest konieczne. Ale jaki wybrać jego rodzaj? Żywopłot, płot z drewna, kraty, siatka, mur? Zależy to od otaczającej ogród przestrzeni, nawet jeśli ostateczny wybór pozostaje kwestią osobistego smaku oraz możliwości ?materiałowych” i finansowych.

Żywopłot ma duże zalety: zatrzymuje hałas, kurz i gazy spalinowe, osłania przed wiatrem, niedyskretnymi spojrzeniami, tworzy intymną zamkniętą przestrzeń i stanowi miejsce, w którym chętnie zakładają gniazda śpiewające ptaki. Jego obfite ulistnienie zwiększa zawartość tlenu w najbliższym otoczeniu. Ujemną cechą żywopłotu jest konieczność stałego pielęgnowania. Pamiętając o jego zaletach, trzeba jeszcze zdecydować, czy chce się mieć żywopłot formowany czy nieformowany. Wybór należy uzależniać m. in. od typu ogrodu, domu i dalszego otoczenia. Szpaler idealnie utrzymany i regularnie strzyżony jest niewłaściwy wokół domku wypoczynkowego w lesie, ale daje dobry efekt przy zabudowanej ulicy miejskiej.

Spośród ogrodzeń drewnianych na ogół najsolidniejsze jest ogrodzenie sztachetowe, jest przy tym łatwe do wykonania, ale jednocześnie ma niewielkie walory estetyczne. Ładniejsze już jest połączenie słupków z cegieł lub cementu otynkowanego ze sztachetami drewnianymi. Do tego rodzaju ogrodzenia najbardziej pasuje furtka lub brama również z drewna. Najczęściej spotykanym ogrodzeniem jest siatka, której cena jest dość umiarkowana. Siatkę naciąga się na słupki betonowe lub metalowe umocowane w betonie. Najkosztowniejszym ogrodzeniem jest mur. Jeśli mur jest wysoki, rzuca niepotrzebny cień. Natomiast niski murek otaczający ogród wysunięty na ulicę lub ograniczający pewne jego części może dawać ładny efekt estetyczny. Do tego celu stosuje się zwykle dekoracyjne cegły, specjalnie obrobione lub artystycznie ułożone.

Jakiekolwiek wybierzemy ostateczne rozwiązanie, należy absolutnie odrzucić wszelki drut kolczasty, nawet umieszczony jedynie na szczycie ogrodzenia. Takie ogrodzenie jest nie tylko brzydkie, ale także szczególnie niebezpieczne.

Jedną z najważniejszych czynności przy urządzaniu ogrodu jest wytyczenie ścieżek. Planując je trzeba pamiętać o następujących zasadach. Dobra droga musi być dostępna w każdym okresie roku. Czy będzie ona szeroka czy wąska, musi być na tyle mocna, aby można było po niej wygodnie chodzić lub pracować stojąc na niej. Każda ścieżka musi mieć swoją funkcję i swój cel.

Ścieżki ogrodu są najczęściej pokryte piaskiem, płytami chodnikowymi lub kamieniami. Ścieżka betonowa daje zawsze gorszy efekt, podobnie brzydki jest też każdy chodnik asfaltowy stosowany czasem w ogrodzie. Jeśli zaś wybiera się drogę pokrytą piaskiem, trzeba być przygotowanym, że zawsze będzie się go miało trochę w domu. Główna ścieżka prowadząca do domu musi być takiej szerokości, aby swobodnie mogły przejść razem dwie osoby; licząc 0,60?0,75 m na osobę optymalna szerokość ścieżki będzie się wahać między 1,20 a 1,50 m. Jedynie w małych ogródkach, w których szkoda utracić nawet kilka centymetrów powierzchni, wystarczy ścieżka szerokości 1 m. Ścieżki drugorzędne łączą różne punkty ogrodu. Mają one około 60 cm szerokości i zakreślają możliwie swobodne krzywizny. Ani drogi zbyt kręte, ani drogi zbyt proste nie wydają się naturalne. Ścieżki między grupami (kępami) roślin mogą mieć szerokość tylko 40 cm.

Jakakolwiek będzie droga, należy dopilnować, aby miała spadek poprzeczny i podłużny, pozwalający na przepływ wody z opadów. W punkcie najniższym trzeba zapewnić odprowadzenie wód do kanalizacji, wykopując studzienkę, co pozwala uniknąć gromadzenia się wody w kałużach.

Jeśli droga przechodzi przez trawnik, jej oś powinna się znajdować na poziomie przystrzyżonej trawy, ale jej brzeg musi być obniżony o 1-2 cm. Nie powinna to jednak być droga pokryta piaskiem, gdyż źle wygląda na tle trawnika. Jeśli ścieżka przechodzi przez pagórek lub masyw zieleni, zaleca się ograniczyć ją bądź przez obramowanie z kamieni bądź przez obsadzenie roślinami przystosowanymi do takich celów, jak na przykład tobołki lub ubiorek trwały. Aby dojść do miejsc wypoczynku, poideł dla ptaków lub do ogrodu skalnego, można umieścić zamiast ciągłej ścieżki na trawniku luźne przejście z płyt betonowych lub płaskich kamieni o kształcie bardziej lub mniej regularnym. Ich przeciętna grubość powinna wynosić 4?6 cm, ich powierzchnia mniej więcej 40 x 60 cm. Odległość między nimi (mierzy się tu odstęp od środka jednej płyty do środka następnej) powinna odpowiadać długości kroku. Płyty te powinny być położone całkiem poziomo i nieco poniżej poziomu trawnika, aby nie ryzykować zaczepienia ich kosiarką.

Miejsca wypoczynku w ogrodzie i tarasy powinny być utwardzone lub wyłożone płytami czy innym materiałem, tak jak ścieżki. Konieczne jest zapewnienie dobrego przepływu wody bądź dzięki pochyłości od środka ku brzegom, bądź dzięki pochyłości, której najwyższy punkt znajduje się na poziomie domu, jeśli taras jest przyległy do ogrodu.

Każdy materiał powinien być obrobiony w sposób, który mu najlepiej odpowiada. Wszystkie próby malowania takich urządzeń psują efekt i sprawiają wrażenie sztuczności. Zwłaszcza trzeba unikać malowania powierzchni betonowych w celu nadania im wyglądu kamieni lub cegieł; rezultat nie będzie wart wkładu, jeśli trzeba bezwzględnie położyć w ogrodzie powierzchnię betonową, można złagodzić ten efekt na przykład przez murek ułożony ?na sucho” z kamieni dobrze widocznych lub murek z artystycznie wykonanych cegieł, który może stanowić jednocześnie granicę ogniska, miejsce zarezerwowane na ławkę lub kominek na świeżym powietrzu.

Długość stopni powinna odpowiadać normalnej długości kroku. Przyjmujemy długość średniego kroku: np. 64 cm. Stopnie powinny być możliwie niskie i szerokie, byle zachowane były odpowiednie proporcje. Na przykład stopnie wysokości 12 cm powinny mieć szerokość 40 cm. Obliczono ten wymiar odejmując od długości kroku podwójną wysokość wybraną dla stopnia (64 ? [2×12] = 40). Jeśli za wysokość przyjmiemy 10 cm, szerokość będzie wynosić 44 cm (64 ? [2 x 10] = = 44).

W miarę możliwości liczba stopni powinna być nieparzysta i nie przekraczać pięciu w jednym ciągu. Daleko lepiej przerwać schody podestem, który będzie mógł także upiększyć ogród, jedynie w przypadku ogrodu bardzo pochyłego (spadzistego) będzie można zbudować prawdziwe schody.

Do budowy stopni można stosować różne materiały: okrąglaki drewna, cegły, kamienie lub płyty. Materiał taki powinien być dobrany w zależności od drogi.

Pochyłości są zawsze źródłem problemów w ogrodzie, chociaż można im nadać funkcję estetyczną. Najczęściej trzeba będzie uciekać się do szkicu tarasów. Jeśli te ostatnie przekraczają 0,50 m wysokości, powinny być podtrzymywane przez murki kamienne lub betonowe, aby nie zostały zniesione przez gwałtowny deszcz. Jeśli nie przekraczają one 0,50 m, rozstawia się je zależnie od pochyłości i oddziela rabatami kwiatowymi. Można tu także założyć trawnik, który będzie ładnym efektem estetycznym pod warunkiem, że trawa nie będzie przerośnięta chwastami, wysoka i nieporządna. Regularne strzyżenie tych małych powierzchni wymaga jednak dość dużo pracy. Aby ograniczyć wzrost traw, można użyć różnych substancji chemicznych; niestety psują one wygląd estetyczny traw. Na brzegu tarasów można zastosować różne gatunki roślin, które okryją całkowicie jego powierzchnię. Warto sięgnąć tu po różne rozchodniki płożące się i krzaczaste, a w cieniu ? po barwinek. W pełnym słońcu dobrze będzie rosła rogownica i inne byliny skalne. Ale wszystkie te rośliny powinny być pielęgnowane, a zwłaszcza ograniczane, aby nie stały się zbyt ekspansywne.

Najlepszym, choć niestety kosztownym systemem umocnienia pochyłości i wykorzystania różnic poziomu jest założenie murka kwiatowego. Jeśli przekracza 0,70 m wysokości, musi być cementowany, a jego wykonanie lepiej wówczas powierzyć murarzowi. Najczęściej jednak można będzie stosować tzw. suche murki z kamienia. Jeśli nie mają one osiągnąć wysokości 0,60 m, można nie zakładać fundamentów, ale i tu pewniejsze jest osadzenie pierwszych kamieni w rowku głębokości 20 ? 30 cm; wtedy murek nie zostanie uszkodzony ani na skutek zamarzania, ani spływania wody.

Każda warstwa kamieni powinna być położona nieco dalej niż poprzednia w taki sposób, aby ostatnia znajdowała się 10 ? 20 cm bliżej pochyłości gruntu niż pierwsza. Na murku warto zastosować rośliny skalne, które można sadzić w czasie jego budowy.

Ogródek skalny ładnie wkomponowany zdobi ogród o każdej porze. Zawsze najlepiej wygląda na pochyłości lub nierówności gruntu; w ogrodzie płaskim lepiej go nie zakładać. Aby go stworzyć, trzeba dysponować odpowiednią ilością kamieni tego samego rodzaju. Ich powierzchnia powinna być nieco zwietrzała i powinny być starannie rozmieszczone, możliwie w podobnym układzie, w jakim były zebrane. Szkielet ogródka skalnego tworzy się z dużych kamieni ułożonych jak najbardziej naturalnie i uzupełnia kamieniami małymi lub średniej wielkości. Dobrze jest najpierw opracować całą koncepcję ogródka skalnego, a później przystąpić do sporządzania jego schematu. Duży ogród skalny może być podzielony kamienistymi ścieżkami lub stopniami, które zapewnią do niego dostęp. Między kamieniami należy zostawić szczeliny różnej wielkości, gdzie umieszcza się rośliny. W momencie sadzenia trzeba dopilnować, aby rośliny kwitnące jednocześnie tworzyły całość kontrastową lub harmonijną. Trzeba również liczyć się z porą kwitnienia, tak dobierając gatunki i odmiany, aby ogródek skalny był zawsze ładny. Większość roślin skalnych ukazuje swą całą krasę dopiero wówczas, gdy uprawia się je na dużej powierzchni. Z tyłu można zastosować płożące się jałowce i sosny (Pinus uncinata 'Romond’). Na płaskiej powierzchni skalnej przed ogródkiem można zastosować grupę roślin cebulowych, dekoracyjne trawy itp. Ogród skalny zyskuje na atrakcyjności przy połączeniu ze zbiornikiem wodnym.

Na terenie płaskim raczej nie zbudujemy ładnego ogrodu skalnego i trzeba się tam zadowolić stworzeniem ciekawej kompozycji głazów narzutowych bądź samotnie położonych na trawniku, bądź zebranych w grupy, na przykład wokół poidełka dla ptaków. Można je także umieścić dokładnie na granicy powierzchni wypłytowanej z powierzchnią typowo ?zieloną”. Użyte tutaj kamienie muszą być ładnie obciosane, dość wysokie, przynajmniej na 40?50 cm, ciekawe, ?znaczone przez czas”. Sadzi się przy nich drzewiaste rośliny płożące, ozdobne rośliny trawiaste i poduszeczki roślin skalnych.

Meble ogrodowe muszą być zgodne z charakterem ogrodu. Powinny być one eleganckie, jednolite, nieruchome lub przenośne, z drewna lub metalu. W żadnym wypadku nie mogą to być stare meble domowe.

Nowoczesny ogród można ozdobić artystycznymi przedmiotami ceramicznymi albo rzeźbami z drewna lub kamienia. Elementy te powinny być przede wszystkim ładnie ustawione, w miejscach dobrze widocznych, np. na środku trawnika, na brzegu basenu, na wypłytowanym tarasie, koło schodków itp. Do pojemników mniej lub bardziej głębokich i raczej szerokich można posadzić kwiaty o żywych kolorach: petunie, nasturcje itp. Można je połączyć ewentualnie z roślinami zwisającymi. Pojemniki wysokie i smukłe są same w sobie dość dekoracyjne.

Ładnie zrobiony karmnik dla ptaków może również stanowić ciekawy element dekoracyjny. Powinien być on wykonany przede wszystkim z deseczek drewnianych, trzciny lub z kawałków prawie nieobrobionego drewna, zachowujących naturalną formę. Te ostatnie mogą również zdobić ogród; jeśli mają ładne kształty, doskonale zastępują wówczas rzeźby, należy je jednak odpowiednio wyeksponować. Nawet największa ozdoba traci swój urok, jeśli nie jest umieszczona w dobrym miejscu.

Na pergolach, altanach i osłonach od wiatru powinny znajdować się rośliny pnące. Najlepszym materiałem dla wszystkich tych konstrukcji jest drewno. Ponieważ jest ono narażone na działanie wpływów atmosferycznych, trzeba je odpowiednio przygotować, zaimpregnować środkiem wodoodpornym i wykonać z niego mocną konstrukcję, utrzymującą dosyć dużą masę roślinną.

Pergola i altana nie muszą znajdować się na środku ogrodu jedynie dla przyjemności. Konstrukcje te łączy się na ogół z budynkiem i innym interesującym miejscem. Altana może zdobić wejście lub prowadzić z domu do garażu, albo też łączyć część ozdobną z częścią użytkową ogrodu.

Pasy wiatrochronne pokryte pnącymi roślinami mogą oddzielać różne części ogrodu, odizolować kącik dla dzieci z jego masą piasku lub zakrywać pewne niezbędne, ale mało estetyczne miejsca. Można je także zastosować w celu osłonięcia ławki przed wiatrem i uczynić kącik wypoczynkowy bardziej przytulnym. Rośliny do tego celu muszą być dobrane bardzo starannie.

Żaden ogród nie może się obejść bez wody. Służy ona do podlewania, pozwala nawilżyć atmosferę. Jest ona konieczna przy uprawie roślin, ale może również stanowić ładny element dekoracyjny. Czasem stosuje się tylko zbiorniki wyłącznie użytkowe (blaszanki na wodę), czasem wyłącznie dekoracyjne (baseny, poidła dla ptaków), czasem można otrzymać połączenie przyjemnego z pożytecznym, funkcjonalnego z ładnym.

Basen z wodą dodaje ogrodowi wielkiego uroku. Jego powierzchnia odbija rośliny i niebo, co jakby zwiększa niewielką przestrzeń. Najmniejszy wietrzyk porusza lustro wody, jest ona zawsze żywa, zawsze ruchoma. Basen pozwala także zwiększyć dobór roślin dekoracyjnych o wszystkie gatunki wodne i miejsc wilgotnych. Wreszcie ptaki przylatujące tutaj ochłodzić się stanowią czarujące widowisko, a przy tym odwdzięczają się swoim śpiewem.

Basen powinien być usytuowany w miejscu dobrze widocznym. Miejsce to musi być rozważnie wybrane, ponieważ budowa basenu i jego urządzenie są dość kosztowne, a przecież przenieść nie można go według uznania. Jego wielkość, kształt i głębokość powinny być również wcześniej zaprojektowane.

Poidełka dla ptaków (zwykle śpiewających) są nie tylko urządzeniem potrzebnym dla ptaków, ale także elementem dekoracyjnym. Mogą one mieć najrozmaitsze kształty i być zrobione z różnych materiałów. Głębokość zbiornika nie powinna przekraczać 3 ? 4 cm, aby ptakom nie groziło utopienie. Woda musi być często i regularnie uzupełniana, ponieważ ptaki dużo jej wylewają kąpiąc się; w zbiorniku nieco płytszym jest ona też narażona na szybsze parowanie, zwłaszcza gdy jest ciepło. Poidełko powinno być umieszczone w miejscu raczej oddalonym od ?ośrodka życia” i oddzielonym, gdzie ptaki czują się bardziej bezpieczne i gdzie można je łatwo obserwować z ławki.

Jeśli przez ogród płynie strumyk, trzeba mu nadać zarys pełen wdzięku i w miejscu szczególnie przyjemnym poszerzyć tak, aby tworzył mały zbiornik wodny. Brzegi strumyka trzeba umocnić roślinami przystosowanymi do takiego środowiska. Woda ?naturalna” jest największą ozdobą ogrodu.

Z trudem można sobie wyobrazić nowoczesny ogród bez ogniska, kominka na świeżym powietrzu lub przynajmniej rożna.

Urządzenia te powinny być osłonięte od wiatru i wystarczająco oddalone od budynków. Ognisko ograniczone pięknymi płaskimi kamieniami jest szczególnie piękne, a kamienie ułatwiają utrzymanie ognia ?w ryzach” i nie dopuszczają do rozprzestrzeniania się go na otaczający trawnik. Budując to obramowanie warto umocować z każdej strony ogniska krótki pręt metalowy przeznaczony do umieszczenia widełek, które podtrzymują rożen. Nie mniej miły od ogniska jest kominek na świeżym powietrzu, zbudowany najczęściej na tarasie wyłożonym płytami i osłoniętym roślinami pnącymi. Z rożnem nie powinno być trudności, gdyż na rynku istnieją różne rodzaje przenośnych rożen.

Potrzebne jest również oświetlenie, zwłaszcza na tarasach i wokół innych miejsc, gdzie lubi się wypoczywać wieczorem. Metalowa, polakierowana na czarno lampa dobrze pasuje do muru z kamienia lub cegieł. Można także zastanowić się nad różnymi reflektorami z nieprzezroczystą osłoną, które kierują światło z jednej strony i oświetlają pewne punkty w sposób szczególnie intensywny. Ważne jest, aby te punkty świetlne nie były widoczne podczas dnia. W tym celu instaluje się je głównie między roślinami, a kable elektryczne zakopuje dość głęboko, aby nie były narażone na uszkodzenie w czasie prac uprawowych.

A dzieci? Dla nich trzeba zostawić mnóstwo piasku umieszczonego w miejscu ciepłym i nasłonecznionym, a zwłaszcza osłoniętym od wiatru. Rozmiary piaskownicy zależą od liczby dzieci. Dno powinno być pokryte ułożonymi na płask cegłami, między którymi trzeba zostawić szczeliny służące odprowadzeniu wody deszczowej i osuszeniu piasku. Do ramy drewnianej otaczającej piaskownicę można przybić na płask gładko heblowaną deskę, aby mogła służyć za ławkę lub ?stół do pracy”. W dużym ogrodzie warto wydzielić określoną jego część dla dzieci. Najlepiej nawieźć tam dużo piasku, ponieważ w takim terenie zabaw trudno będzie utrzymać trawniki w dobrym stanie.

Każdy ogród musi też posiadać kąt przeznaczony na odpadki roślinne i na kompost. Miejsce to powinno przede wszystkim znajdować się w cieniu, w najniższym punkcie ogrodu. Nie żałujmy miejsca na urządzenie tego kąta, ponieważ jest on bardzo potrzebny. Zasłoni się go ścianą zieleni, pnącymi krzewami, dekoracyjnym szpalerem ozdobnych krzewów, leszczyną itp.