Archiwa tagu: pospolity

Kuklik pospolity

Kuklik pospolity jest gatunkiem rośliny wieloletniej, która należy do rodziny różowatych.

Występuje w Afryce Północnej, Azji, Europie. Można go również spotkać w Australii i Nowej Zelandii. W Polsce jest pospolity na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Rośnie pospolicie w lasach liściastych i mieszanych, zaroślach, rowach, zrębach, śmietniskach.

Kuklik pospolity jest byliną i hemikryptofitem. Jest rośliną azotolubną. Kwitnie od maja do września. W dojrzałych kwiatach pylniki pręcików są odchylone na zewnątrz. Owoce rozsiewane są przez zwierzęta.

Łodyga

Łodyga jest wyprostowana, sztywna i miękko owłosiona. Wysokość zazwyczaj wynosi około 30-60 cm.

Liście

Liście wyrastają na długich szypułkach, miękkoowłosione, dolne ? przerywano-lirowato-pierzaste, górne trzylistkowe.

Kwiaty

Kwiaty kuklika pospolitego są żółte. W czasie kwitnienia są wzniesione do góry – kielich z kieliszkiem. Płatki korony są pięciokrotne, odwrotnie jajowate u nasady klinowate, bez dłuższego paznokcia. Są przedprątne, zapylane przez owady, które przylatują do nektaru wydzielanego przez zielony pierścieniowaty miodnik.

Owoce

Owocami kuklika pospolitego są niełupki krótko haczykowato owłosione.

Kłącze

Kłącze tej rośliny jest czerwonobrunatne i stożkowate. Ma gorzki smak i zapach (podobny do goździków).

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: korzeń – zawiera geinę (glikozyd), garbniki (do 30%), kwasy organiczne (galusowy, kawowy, chlorogenowy), flawonoid oraz eugenol (olejek eteryczny).

Działanie: kuklik pospolity dawniej stosowany był jako środek przeciwbiegunkowy, wzmacniający, ściągający i antyseptyczny w chorobach żołądka i malarii. Używany był do płukania jamy ustnej, aby wzmocnić dziąsła i zęby.

Kuklik pospolity

Blekot pospolity

Dodaj komentarz

Blekot pospolity jest gatunkiem rośliny należący do rodziny selerowatych. Zwyczajowe nazwy: szaleń, psia pietruszka. Występuje w całej prawie Europie, a także na Kaukazie i w Azji Zachodniej. W Polsce jest pospolity, aż po niższe położenia górskie.

Jest rośliną jednoroczną. Rośnie na przydrożach, przychaciach i na polach uprawnych, jako chwast. Roślina azotolubna, wapieniolubna iwskaźnikowa gleb wapiennych. Kwitnie od czerwca do października. Kwiaty są przedprątne lub równoczesne, owadopylne lub samopylne.

Blekot pospolity jest rośliną trującą. Ziele i kłącze zawierają toksyczne związki chemiczne, ? koniinę i cynapinę, a także flawonoidy (kemferol, rutyna), kwas mrówkowy,kwas masłowy. Bardziej toksyczna z nich koniina powoduje silne podrażnienie błon śluzowych przewodu pokarmowego, w większych dawkach powoduje paraliż współczulnego układu nerwowego. Objawami zatrucia są: brak apetytu, drgawki, rozszerzenie źrenic, zaburzenia równowagi, paraliż, śmierć. U świni obserwowano krwotok z płuc i silną biegunkę. Roślina ta ma gorzki i piekący smak, można jednak pomylić jej liście z podobnymi liśćmi (nać) pietruszki ? blekot bowiem często rośnie w uprawach rolniczych jako chwast. Zwierzęta rzadko ulegają zatruciu tą rośliną, omijają ją bowiem ze względu na jej zapach i piekący smak.

Łodyga

Naga, pusta w środku (dęta), delikatnie kreskowana, osiągająca wysokość 10?50 cm. W górnej części rozgałęzia się.

Kwiaty

Drobne kwiatki zebrane w kwiatostan typu baldach złożony. Pokryw nie ma, lub co najwyżej jednolistna, pokrywki dłuższe od baldaszka, równowąskie i odgięte. Płatki korony górą białe, dołem zielonawe, 5 pręcików, słupek 2-krotny, dolny.

Liście

Nagie, spodem błyszczące, 2 ? 3-krotnie pierzaste, trójkątne, przy czym ostatnie odcinki jajowatolancetowate. Wyrastają skrętolegle na łodydze.

Owoc

Rozłupki o długości 3?5 mm, występujące po dwie na jednej szypułce. Ich powierzchnia jest żebrowana równej wysokości i grubości żebrami.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Blekot pospolity dawniej był używany w medycynie ludowej. Konieczne jest stosowanie zawsze za wiedzą i zgodą lekarza. Leczenie się na własną rękę może grozić nawet śmiercią.

Surowiec: ziele. Zawiera m.in.: olejek eteryczny, alkaloidy koniina i cynapina, obecna jest też: narcyzyna, rutyna i kempferol.

Działanie i zastosowanie: blekot przejawia działanie przeciwbólowe, przeciwskurczowe i słabo uspokajające.

Blekot pospolity

Barwinek pospolity

Dodaj komentarz

Barwinek pospolity jest gatunkiem rośliny należącym do rodziny toinowatych (Apocynaceae). Rośnie dziko w zachodniej, wschodniej, południowej i środkowej Europie, brak go w Skandynawii. Jest jedynym gatunkiem barwinka występującym w Polsce w stanie dzikim. W rozproszonych stanowiskach występuje niemal na całym niżu. W górach rzadko spotykany.

Roślina wieloletnia, chamefit. Kwitnie od marca do maja. Kwiaty owadopylne, zapylane przez pszczoły i motyle. Nasiona rozsiewane głównie przez mrówki (myrmekochoria). Rozmnaża się głównie wegetatywnie. Rośnie w lasach liściastych. Doskonale znosi zacienienie. Przeważnie występuje na żyznych, zasobnych w wapń i kwaśnych glebach, o odczynie pH 4,9-6,5). Często tworzy zwarte łany. Najwyższe zanotowane jego stanowiska znajdują się w Bieszczadach, gdzie sięga do wysokości 1100 m n.p.m.

Cała roślina jest lekko trująca. Zawiera wininę, pubescynę i minorynę. Objawami zatrucia są: zmnieszenie ciśnienia krwi, zburzenia w pracy serca i w oddychaniu.

Liczba chromosomów 2n = 48.

Roślina objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową. Zagrożona ze względu na swoje walory dekoracyjne. Barwinek pospolity często jest wykopywany ze stanowisk naturalnych do uprawy jako roślina ozdobna.

Pokrój

Drobna, zimozielona krzewinka osiągająca wysokość do 20 cm.

Łodyga

Łodygi zdrewniałe dołem, pokładające się i zakorzeniające. Osiągają długość do 1 m. Łodygi kwiatowe wyprostowane, wzniesione.

Kwiaty

Niebieskie lub jasnofioletowe, obupłciowe, o średnicy około 2,5 cm, wyrastające pojedynczo w pachwinach liści. Kielich kwiatowypięciodzielny, znacznie krótszy od korony. Korona o rurce lejkowatej i płasko rozpostartych płatkach. Pięć pręcików przyrośniętych do rurki korony, słupek na szczycie zgrubiały, przy nasadzie zalążni dwa żółte miodniki.

Liście

Naprzeciwległe. Liście skórzaste, całobrzegie, eliptyczne, ciemnozielone i błyszczące, do 5 cm długości, krótkoogonkowe.

Owoce

Dwa cylindryczne mieszki.

W uprawie znajduje się szereg kultywarów:

Argenteovariegata – o białopstrych liściach, wolniej rosnąca;
Bowes Variety – o większych kwiatach, bujniej rosnąca, ale bardziej zwarta ze względu na krótsze rozłogi;
Alba – o białych kwiatach;
Aureovariegata – żółtopstra;
Rosea – o różowych kwiatach i wolniejszym wzroście.

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: ziela barwinka ? Herba Vincae pervincae (Herba Vincae minoris, Herba Pervincae).

Skład: zawiera alkaloidy: winkaminę, izowinkamina, perwincynę; kwas ursolowy, gorycz (wincynę), leukoantocyjanidyny,flawonoidy (robininę).

Zbiór: od maja do sierpnia. Zebrany surowiec suszy się naturalnie, w miejscu przewiewnym i suchym.

Działanie: obniża ciśnienie krwi (hypotonicum), stosuje się go w przypadkach krwawień, stanów zapalnych błon śluzowych oraz w leczeniu egzem.

W krajach o cieplejszym klimacie jako surowiec dla przemysłu farmaceutycznego wykorzystuje się Vinca erecta, który ma więcej tych samych substancji aktywnych.

Roślina ozdobna

Barwinek pospolity jest często uprawiany. Używana jako roślina okrywowa na kobierce, obwódki, często sadzona na cmentarzach. Ma bardzo małe wymagania zarówno co do gleby jak i oświetlenia. Obok bluszczu i kopytnika najlepiej znosi zacienienie.

Barwinek pospolity

Wrotycz pospolity

Dodaj komentarz

Wrotycz pospolity to gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w całej Europie i na obszarach Azji o umiarkowanym klimacie. Rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie poza tym obszarem. W Polsce jest gatunkiem pospolitym.

Bylina, hemikryptofit. Występuje pospolicie przy drogach, na miedzach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Artemisio-Tanacetetum. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

Cała roślina jest w większych ilościach trująca, szczególnie dla dzieci, osób starszych i kobiet ciężarnych. W wyniku przekrwienia narządów może spowodować poronienie.

Roślina łatwa w uprawie, w Polsce całkowicie mrozoodporna (strefy mrozoodporności 4-10). Jest ekspansywna i rozrasta się nieograniczenie, z tego też względu należy w ogrodzie kontrolować jej rozwój. Nie ma specjalnych wymagań, ale preferuje słoneczne stanowiska i przepuszczalne, suche gleby. Najłatwiej rozmnażać ja przez podział bardzo wczesną wiosną, można też przez wysiew nasion wczesną wiosną.

Pokrój

Rozrasta się w duże kępy przy pomocy krótkich kłączy. Cała roślina wydziela silną woń, przypominającą nieco zapach kamfory, co dla wielu osób jest odstręczające.

Kwiaty

Baldachokształtny (podbaldach), składający się ze spłaszczonych koszyczków, w których znajdują się brzeżne kwiaty wyłącznie żeńskie, pomarańczowożółte, rurkowe jednostronnie ścięte, wewnętrzne, rurkowate, obupłciowe, nieco jaśniejsze. Kielich w postaci błoniastego rąbka.

Łodyga

Sztywna, do 1.5 m wysokości o czterokanciastym przekroju.

Liście

Duże, pierzastosieczne, dolne pierzastowcinane, górne wcinanopiłkowane, skrętoległe.

Owoc

Pięciożeberkowa niełupka.

Zastosowanie

Odwar z ziela nadaje się do ekologicznego zwalczania stonki ziemniaczanej i mszyc.

Zapach wrotycza, przypominający zapach kamfory skutecznie odstrasza owady. Z tego też względu jest używany jako repelent do odstraszania much, mrówek i moli.

Sztuka kulinarna

Choć jest trujący, w średniowieczu wrotycz był stosowany jako przyprawa. Np. jego młodych pączków używano zamiast kaparów, a koszyczki kwiatowe zapiekano w cieście. Obecnie już nie jest używany w kuchni.

Roślina ozdobna

Roślina jest uprawiana w ogrodach na rabatach. Szczególnie nadaje się na suche bukiety. Oprócz typowej formy uprawiane są odmiany ozdobne, np. 'De Candolle’ o podwójnie pierzastodzielnych liściach.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: kwiat wrotyczu (Flos Athannasiae, Flos Cinnae), olejek wrotyczowy (Oleum Tanateci). Kwiaty wrotyczu zawierają od 1 do 1,5% olejku, którego głównymi składnikami są tujon, izotujon, kamfora, borneol oraz gorzki lakton ? tanacetyna i flawonidy: akacetyna i luteolina.

Działanie: roślina była stosowana dawniej do leczenia histerii, do pobudzania menstruacji oraz przy stłuczeniach, zwichnięciach, reumatyzmie i chorobach skóry. Używano ją też do zwalczania robaków obłych w układzie pokarmowym. Była w tym skuteczna, jednak w koniecznych do tego celu ilościach miała już działanie trujące dla człowieka. Obecnie jest stosowana jako domieszka do leków zewnętrznego stosowania we wszawicy głowowej i łonowej (alkoholowy wyciąg o nazwie Artemisol).

Wrotycz pospolity

Szakłak pospolity

Dodaj komentarz

Szakłak pospolity to gatunek krzewu lub drzewa należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Występuje w Europie, Zachodniej Azji i Afryce Północnej. W Polsce jest pospolity na całym niżu, na pogórzu występuje rzadziej.

Roślina trująca. Zawiera podobne składniki, jak kruszyna pospolita, ale w mniejszej ilości, jest też słabiej od niej trujący. Jednorazowa dawka 30 suszonych owoców (dla dorosłego człowieka) jest bezpieczna ? wywołuje tylko biegunkę.

Siedlisko: widne zarośla, lasy, zbocza. Mało wymagający co do gleby. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Rhamno-Prunetea, Ass. Rhamno-Cornetum sanguinei. Kwiaty są owadopylne, kwitną od maja do czerwca. Owoce dojrzewają we wrześniu, mają słodko-kwaśny smak i są trujące (szczególnie niedojrzałe).

W starożytności odwarami z kory farbowano len na żółty i czarny kolor, a owocami wełnę na brunatno i szaro.

Łodyga

Osiąga wysokość do 6 m. Ma gęste gałęzie z cierniami w rozgałęzieniach pędów, czym różni się od podobnego gatunku kruszyny pospolitej, nie posiadającej cierni.

Kwiaty

Drobne i niepozorne, żółtawozielone, wyrastają w pęczkach z kątów liści. Są 4-krotne, przedprątne, rozdzielnopłciowe lub obupłciowe.

Liście

Eliptyczno-jajowate, zaostrzone, o długości 3-6 cm, przy szerokości 1,5-3 cm, z zaokrągloną podstawą, brzegiem równo piłkowane, delikatnie, krótko owłosione. Ogonki o długości ok. 1,5 cm, odstająco owłosione. Nerwy boczne mają zagięte ku szczytowi blaszki.Pączki wydłużone, spiczaste, przylegające do gałązek, brunatnoczerwone.

Owoc

Kuliste, czarne pestkowce.

Zastosowanie

Rośliny lecznicze

Surowiec zielarski: owoce i kora (Cortex Rhamnus catharticae) zawierają glikozydy antrachinowe (m. in. frangulinę), flawonoidy, garbniki, saponiny.

Zbiór i suszenie: owoce i korę zbiera się jesienią i suszy w temperaturze 30-40 stopni Celsjusza.

Działanie: przeczyszczające i pobudzające perystaltykę jelit. Odwary z owoców lub suszone owoce stosowane są przy przewlekłych zaparciach. Preparaty z szakłaku ze względu na uboczne działanie (powoduje przekrwienie miednicy małej), nie mogą być stosowane po operacji, przy hemoroidach, w stanach zapalnych narządów jamy brzusznej, a także przez kobiety w ciąży i podczas miesiączki. Spożyte przez karmiącą matkę przechodzą do mleka działając przeczyszczająco na niemowlę.

Szakłak pospolity

Rącznik pospolity

Dodaj komentarz

Rącznik pospolity to gatunek rośliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae Juss.). Pochodzi z Afryki, obecnie rośnie dziko w całej północnej Afryce i Sardynii.

Roślina trująca. Należy do silnie trujących. Jej nasiona zawierają rycynę śmiertelną dla człowieka w dawce powyżej 0,2 g ? ilości zawartej w trzech nasionach rącznika.

W klimacie tropikalnym jest rośliną wieloletnią ? krzewem lub małym drzewem. W klimacie śródziemnomorskim rącznik często zachowuje się jak bylina tracąca część nadziemną. Zimuje tylko korzeń. W Polsce przemarza zimą.

Podgatunki najbardziej rozpowszechnione w uprawie: indyjski, perski, chiński, krwistoczerwony i zanzibarski.

W Polsce jest uprawiany jako roślina jednoroczna poprzez wysiew nasion. Jest bardzo wrażliwy na przymrozki (siewki marzną przy -1 °C). W latach sześćdziesiątych XX w. przeprowadzano w Polsce próby z uprawą polową rącznika. Zakończyły się one niepowodzeniem, ze względu na zbyt małą wydajność dojrzałych nasion, spowodowaną krótkim okresem wegetacyjnym (dojrzałe rośliny marzną w temperaturze -3 °C).

Pokrój

Zmienny, uzależniony od szerokości geograficznej. W naszych warunkach osiągają od 2 do 3 m wys. W strefie tropikalnej osiąga wysokość około 10 m, przybierając pokrój dużego krzewu lub małego drzewa o zdrewniałych pędach, silnie rozgałęzionych.

Łodyga

Dęta w międzywęźlach, u roślin jednorocznych, o zmiennym kolorze od zielonego do czerwonego, po ciemnopurpurowy (podobnie jak liście), zależnie od podgatunku.

Kwiaty

Roślina jednopienna. Kwiaty zebrane w grono, osadzone grupami na osi kwiatostanu. Rozdzielnopłciowe, o pięciodziałkowym okwiecie, najczęściej wiatropylne, męskie skupione w dolnej części kwiatostanu (mają bardzo liczne pręciki, do 1000 sztuk. zebrane w pęczki). Kwiaty słupkowe zebrane w górnej części kwiatostanu, 3-5 dzielnym okwiatem, słupek z trzema rozwidlonymi znamionami.

Liście

Długoogonkowe, osadzone na łodydze skrętolegle, dłoniasto klapowane, przypominają kształtem liście kasztanowca, ząbkowane, u nas osiągają średnicę 50 cm, w tropikach nawet do 1 m.

Owoce

Brodawkowatokolczaste, trójkomorowe torebki nasienne, pękająca wzdłuż trzech szwów. W każdej komorze torebki znajduje się jedno nasiono. Nasiona o wielkości do 2 cm mają kształt owalny, ze szwem po brzusznej stronie, o twardej łupinie nasiennej, lśniące i mozaikowato zabarwione w różnych kolorach.

Korzeń

Palowy, mocny, silnie rozgałęziony.

Zastosowanie

Zastosowanie przemysłowe

Z nasion tłoczonych na ciepło otrzymuje się do 60% procent oleju nieschnącego, z którego po dehydratacjiotrzymuje się olej schnący w zależności od przyszłego zastosowania.

Roślina kosmetyczna

Olej rycynowy dodawany jest do kosmetyków takich jak lotiony i płynne brylantyny.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Nasiona rącznika ? Semen Ricini. Wytwarza się z nich olej rycynowy, rącznikowy ? Oleum Ricini. Nasiona zawierają 35?58% tłuszczu, a także około 20% białka oraz trujące związki ? alkaloid rycyninę i białko rycynę.

Zastosowanie medyczne: Olej rycynowy stosowany w medycynie, w przeciwieństwie do technicznego otrzymuje się tylko przez tłoczenie na zimno. Działa on drażniąco na błonę śluzową jelita cienkiego, pobudzając jego perystaltykę i dlatego działa rozwalniająco i przeczyszczająco (laxativum). Olej rycynowy będący składnikiem maści i past jest środkiem leczniczym przy leczeniu wrzodów skóry, oparzeń, leiszmaniozy skórnej, chorób pochwy i szyjki macicy oraz okulistyce, przy złuszczającym zapaleniu powiek rogówki.

Roślina ozdobna

Roślina uprawiana na całym świecie w celach ozdobnych, głównie ze względu na ładny pokrój, duże i zdrowo wyglądające liście, bujny wzrost oraz ładne owoce. Jej uprawa jest jednak niebezpieczna ze względu na silnie trujące właściwości.

W ogrodzie używany jest jako naturalny repelent przeciw kretom i turkuciom.

Rącznik pospolity