Inne nazwy: szafran siewny, krokus uprawny.

Szafran uprawny jest gatunkiem rośliny z rodziny kosaćcowatych. Pochodzi prawdopodobnie z południowo-wschodniej Europy lub Azji Mniejszej. Nieznana jest jego forma dzika, wydaje się, że jest blisko spokrewniony z Crocus cartwrightianus Herbert, który normalnie zawiązuje nasiona, w przeciwieństwie do C. sativus, który albo nie zawiązuje nasion wcale, albo tylko płonne.

Bylina, geofit. W Polsce kwiaty pojawiają się w stanie bezlistym w połowie września, a na południu, gdzie znajdują się główne miejsca uprawy, w październiku i listopadzie.

Szafran jako przyprawa, lek i barwnik znany był w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie. Pierwsze uprawy w Europie średniowiecznej znajdowały się w południowej Francji i Hiszpanii. Obecnie największym producentem na świecie jest Turcja.

Roślina ta preferuje stanowiska nasłonecznione, gleby lekkie, przepuszczalne, o odczynie neutralnym lub lekko kwaśnym. W uprawie rozmnażany jest tylko wegetatywnie. Uprawa szafranu jest bardzo pracochłonna, a jeden ha plantacji w pełnym rozwoju daje zaledwie 15 do 25 kg suchej przyprawy, co sprawia, że jest najdroższą przyprawą na świecie, a jej cena przewyższa cenę złota.

Pokrój

Bylina o wysokości do 15 cm.

Łodyga

Bulwocebula o średnicy ok. 2 cm, pokryta siateczkowatą „łuską”.

Kwiaty

Lejkowate o średnicy do 4 cm, wysokości ok. 10 cm (wraz z rurką) w różnych odcieniach fioletu, (w uprawie jako roślina ozdobna również ’ C. sativus 'Album’ o białych kwiatach) i 6-płatkowym okwiecie, z trzema pręcikami i z charakterystycznym dla gatunku słupkiem o długiej szyjce zakończonym trójdzielnym, ciemnopomarańczowym znamieniem.

Liście

6-9 równowąskich liści, ciemnozielonnych z dwoma białymi pasami, wyrastającymi wczesną wiosną, tworzącymi przyziemną rozetę (liście odziomkowe).

Owoce

Trójkomorowa, wielonasienna torebka.

Zastosowanie

Roślina przyprawowa

Od wieków hoduje się szafran uprawny (Crocus sativus). Wysuszone znamiona szafranu uprawnego używane są jako przyprawa. Ten żółty proszek jest najdroższą przyprawą na świecie. Na zebranie 1 kg znamion potrzeba 150 tys. kwiatów szafranu uprawnego.

Roślina ozdobna

Szafran jest często uprawiany w przydomowych ogródkach na rabatach i skalniakach.

Sztuka kulinarna

Przyprawa służy do nadawania smaku, aromatu i barwy sosom, zupom i potrawom z ryżu. Zbiera się znamiona wraz z częścią słupka, stanowiące właściwą przyprawę. Zbyt duża ilość szafranu sprawia, że potrawa staje się gorzka. Szafran zawiera gorycz pikrokrocynę, szafranowe olejki lotne (do 2%) oraz żółty barwnik krocynę.