Ruta zwyczajna to gatunek rośliny z rodziny rutowatych (Rutaceae). Pochodzi z południowo-wschodniej i wschodniej Europy, rozprzestrzeniła się na afrykańskim wybrzeżu Morza Śródziemnego, obecnie uprawiana jest w wielu krajach europejskich, w tym również w Polsce.

Roślina wieloletnia, podkrzew, chamefit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Cała roślina ma silny, swoisty, mało przyjemny zapach i gorzki smak. Liczba chromosomów 2n = 72, 81.

Ruta to roślina trująca.

Jest mrozoodporna. Najlepiej rośnie na lekko zasadowej i przepuszczalnej glebie oraz na słonecznym stanowisku. Powinna być zasłonięta od silnych wiatrów. Aby zapewnić roślinie zwarty pokrój należy ją przyciąć po przekwitnieniu. Rozmnaża się ją wiosną przez podział lub późnym latem przez sadzonki pędowe. Można też przez nasiona, które wysiewa się w kwietniu do rozsadnika, lub bezpośrednio do gruntu. Bezpośrednio po zbiorze kiełkują słabo, wiosną mają już większą zdolność kiełkowania. W pierwszym roku wytwarza tylko rozetę liściową, w następnym roku łodygę z kwiatami.

 

Łodyga

Wzniesiona, o wysokości do 1 m, zwykle pojedyncza, nie owłosiona, sinozielona, dołem drewniejąca.

Kwiaty

Obupłciowe, promieniste, zebrane w wiechowate kwiatostany, wyrastające w kątach górnych liści. Kwiaty boczne są czterokrotne, a szczytowe pięciokrotne. Płatki korony żółte, na szczycie wgłębione.

Liście

Podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, o podługowatych odcinkach, przy czym odcinek szczytowy jest odwrotnie jajowaty.

Owoc

Wielonasienna torebka z trójkanciastymi, ciemnobrązowymi nasionami.

Zastosowanie

Roślina ozdobna

Uprawiana czasami na rabatach, nadaje się też na niskie żywopłoty; jej szarozielone liście dobrze komponują się z z kwiatami.

Sztuka kulinarna

W kuchni jej świeże, młode liście używane są do konserwowania dziczyzny, aromatyzowania sałatek, surówek, mięs, duszonych potraw, kapusty, grzybów i do gotowania ryb, zaś suszone ziele wykorzystywane jest do nacierania mięs, przyprawiania bigosu, gulaszu.

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: liść (Folium Rutae), ziele (Herba Rutae). Zawiera: olejek eteryczny do 0,36% (metylo-n-nonyloketon do 90% i metylo-n-heptyloketon do 10%, nieznaczne ilości pinen, limonenu i cymenu), furanokumaryny do 0,1% (m.in. psoralen, bergapten,ksantotoksyna, izoimperatoryna i rutamaryna), flawonoidy do 2,2% (m.in. rutyna i kwercetyna), alkaloidy (skimianina, graweolina,arboryna i rutamina), kumaryna, umbeliferon, kwasy organiczne, witamina C, sole mineralne.

Zbiór i suszenie: przed kwitnieniem ścina się szczyty pędów i suszy w warunkach naturalnych w miejscach zacienionych i przewiewnych, a następnie osmykuje liście, odrzucając łodygi. Przy zbiorze i pracach pielęgnacyjnych używa się rękawiczek, gdyż roślina może spowodować poparzenia skóry.

Działanie: rozkurczowe na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych oraz układu moczowego (działanie wiatropędne, żółciopędne, nieznacznie moczopędne), obniża w niewielkim stopniu ciśnienie krwi. Dzięki zmniejszeniu oporów w drobnych naczyniach usprawnia się nieco krążenie obwodowe. Hamuje też wydalanie jodu, podwyższa poziom wapnia we krwi i ma także własności odtruwające.

Ruta zwyczajna